مهارت شنیداری در کودکان؛ ۸ راهکار جذاب برای تقویت حافظه شنیداری

دانش‌آموزان برای پیشرفت تحصیلی و یادگیری بهتر به مهارت‌های شنیداری نیاز دارند. آن‌ها برای برقراری ارتباط با دیگران باید اصل «خوب گوش دادن» را رعایت کنند. البته این مفهوم برای بسیاری از مردم بی‌اهمیت است؛ اما فواید بسیاری دارد و موجب تقویت مهارت‌های حل‌مسئله، رهبری و کار گروهی می‌شود. اگر شما نیز به دنبال راهی برای پیشرفت تحصیلی کودک خود هستید، با سایت بچگی همراه باشید. در ادامه با فواید بیشتر و راه‌های بهبود مهارت‌ شنیداری آشنا می‌شوید.

مهارت شنیداری در کودکان

گوش دادن فعال یک فرایند شناختی و آگاهانه است که فرد به طور مستمر به گوینده توجه کرده و مفهوم کلام او را درک می‌کند. چنین مهارتی نیاز به تمرین دارد و یک شبه به دست نمی‌آید. گوش دادن فعال کملاً با شنیدن تفاوت دارد.

شاید اینگونه به نظر برسد که کودک شما همیشه گوش می‌دهد و به صداهای مختلف مانند ماشین‌ها، پرندگان و محرک‌های بیرونی توجه می‌کند. با این حال، در روند یادگیری همه چیز متفاوت است و در مدرسه و سرکلاس حواسش پرت می‌شود.

خردسال شما به صورت ناخودآگاه صداهای مختلف را می‌شنود. شاید نسبت به آن‌ها واکنش نشان دهد یا بی‌تفاوت باشد؛ اما در مدرسه مسئله فرق می‌کند و مشکل از آنجایی شروع می‌شود که کودک مهارت‌های شنیداری ضعیفی دارد.

فواید تقویت مهارت شنیداری

قبل از اینکه با تکنیک‌هایی برای تقویت مهارت شنیداری آشنا شوید، بهتر است فواید آن را بشناسید. یکی از مزایای آن که قبل‌تر هم اشاره شد، پیشرفت تحصیلی است. دیگر فواید آن عبارت‌اند از:

• زمانی خوب گوش می‌دهد باعث می‌شود با دیگران ارتباط بهتری بگیرد.
• یاد می‌گیرد به طرف مقابل احترام بگذارد.
• به راحتی مشکلات را حل می‌کند و سوتفاهم کمتری به وجود می‌آید.
• کارها را با سرعت و کیفیت بیشتری انجام می‌دهد. به طور مثال، درس را سرکلاس یاد می‌گیرد. به‌جای اینکه زمان بیشتری در خانه بگذارد. در نهایت نیز چیزی درک نکند.
• قوه تفکر او تقویت می‌شود و می‌تواند مسائل را تجزیه و تحلیل کند.
• روند یادگیری کودک بهبود می‌یابد و پیشرفت تحصیلی را به دنبال دارد.
• مطالب بیشتری را در مدت زمان کمتری یاد می‌گیرد و نسبت به هم‌سن و سال‌های خود آگاه‌تر است.
• ایده‌های جدید خلق می‌کند و به دنبال نظریه‌های تازه می‌رود.
• تکالیف خود را با سرعت و دقت زیادی انجام می‌دهد و بیشتر از درسش لذت می‌برد؛ زیرا مسائل برای او شفاف و روشن است.
• کم‌کم اعتمادبه‌نفس کودک افزایش پیدا می‌کند و موجب استقلال او می‌شود.

گوش دادن منفعل

شنونده منفعل (غیرفعال) کسی است که به حرف‌های گوینده گوش نمی‌دهد. زمانی یک کودک منفعلانه گوش می‌‌کند، درکتی از اطلاعات ندارد و حواسش به‌راحتی پرت می‌شود. او نمی‌تواند تماس چشمی داشته باشد و سر خود را به نشانه‌ی موافقت تکان نمی‌دهد.

برای اینکه کودک شما شنونده فعالی باشد باید نکاتی را رعایت کرده و تمرین کند. اصولاً شنونده‌های خوب حرکات و نشانه‌هایی دارند که عبارت‌اند از:

• زمانی که کودک در ادامه حرف‌های شما سؤال می‌پرسد.
• گفتگو را به‌خاطر می‌سپرد و ذهنش درگیر است.
• بلافاصله بعد از تمام شدن صحبت‌های شما به حرف می‌آید.
• لبخند می‌زند یا سرش را به نشانه‌ی موافقت تکان می‌دهد.
• با شما تماس چشمی برقرار می‌کند.
• دیدگاه شما را می‌پذیرد و می‌تواند نظرات خود را در مورد همان موضوع بیان کند.

در غیر صورت کودک به حرف‌های شما گوش نمی‌دهد. زمانی که چشم‌هایش یخ می‌زند یا به نقطه‌ای خیره می‌شود. بیش از حد می‌خندد و این پا و آن پا می‌کند. از علائم بی‌حوصلگی است و دلش می‌خواهد زودتر خلاص شود.

چگونه مهارت‌های بصری کودک را پرورش دهیم؟

تقویت مهارت شنیداری در کودکان

حال سؤال پیش می‌آید راهکارهای تقویت مهارت شنیداری چیست؟ چطور می‌توان او را برای «گوش دادن فعال» تشویق کرد؟ آیا الگوبرداری مثبت به او کمک می‌کند؟ برای پاسخ به این سؤالات، در ادامه همراه ما باشید. در اینجا به چند راهکار برای تقویت مهارت شنیداری اشاره می‌شود.

الگو صحیح

زمانی که شما با دیگران حرف می‌زنید، کودک شما می‌بیند و الگو می‌گیرد. کم‌کم او نیز به این شیوه با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. زمان‌هایی با شما حرف می‌زند نیز بسیار تعیین‌کننده است. اگر شما به خوبی گوش دهید و شنونده‌ فعالی باشید، او یاد می‌گیرد شنونده‌ی خوبی باشد. کودک به گوینده احترام می‌گذارد و ارتباط مؤثری با دوست، معلم و خانواده‌اش برقرار می‌کند.

حفظ تماس چشمی

افرادی که تماس چشمی فعالی دارند، بسیار قابل‌ اعتماد، خونگرم، اجتماعی، صادق و با اعتمادبه‌نفس هستند. آن‌ها به راحتی با دیگران ارتباط می‌گیرند و احساس خوبی در طرف مقابل ایجاد می‌کنند. چنین تأثیری اعتمادبه‌نفس آن‌ها را افزایش می‌دهد.

خردسالان در ماه‌های اولیه زندگی با والدین خود ارتباط چشمی برقرار می‌کنند. آن‌ها به مادر خود نگاه کرده و لبخند می‌زنند. این تجربه نشان می‌دهد که کودکان از طریق قوه‌ی بینایی یاد می‌گیرند، می‌فهمند و رشد می‌کنند. شاید شما نیز چنین تجربه‌ای داشته باشید. برای اینکه دوباره این احساس خوب را تکرار کنید، در هنگام حرف‌زدن با او تماس چشمی برقرار کنید. این کار به یادگیری، بهبود تمرکز و مهارت‌های شنیداری او کمک می‌کند.

سؤال پرسیدن

یکی از راه‌های تقویت مهارت‌های شنیداری و ادامه مکالمه، پرسیدن سؤال است. این کار کنجکاوی کودک را برانگیخته می‌کند و موجب فهم و یادگیری بیشتر او می‌شود. وقتی که خردسال زیاد از شما سؤال می‌پرسد، خوشحال باشید. البته امکان دارد با پرسش‌های متعدد بمباران شوید؛ اما خونسردی خود را حفظ کنید. این یک نشانه‌ی خوب برای شما و فرزندتان است. او به دنبال یادگیری بیشتر است و تمام تمرکز خود را روی حرف‌های شما می‌گذارد.

البته شما نیز می‌توانید سؤالاتی مطرح کنید. این کار به او آموزش می‌دهد چه پرسش‌هایی مناسب‌تر است. به طور مثال بپرسید: «امروز مدرسه چطور بود؟»، «دیدگاه تو در این مورد چیست؟» یا «چطور به ریاضی علاقمند شدی؟»

زمانی که کودک شما سؤالات را جواب می‌دهد، کمی مکث کنید. قطع کردن حرف او نشان‌دهنده یک شنونده‌ی غیرفعال است.

در آن لحظات اصلاً مهم نیست که نظرات کودک با شما متفاوت باشد. تنها چیزی که اهمیت دارد نحوه صحبت، بیان و یادگیری مهارت‌های شنیداری است. او باید بتواند به دیدگاه دیگران احترام بگذارد. بنابراین به او حمله‌ور نشوید، صدا خود را بلند نکنید یا حرفش را نادیده نگیرید. مخالفت بیشتر فقط موجب بحث می‌شود. درنتیجه، فرزندتان به حرف‌های شما گوش نمی‌دهد و به نظرات شما احترام نمی‌گذارد.

قصه‌گویی

اگر کودک شما داستان را دوست دارد، هر شب برای او قصه بخوانید. گوش سپردن به قصه و دنبال کردن شخصیت‌ها باعث افزایش مهارت‌های شنیداری می‌شود. شما می‌توانید برای تقویت مهارت‌های او سؤالاتی در مورد قصه بپرسید یا آینده شخصیت‌ها را پیش‌بینی کنید. به طور مثال، از او بپرسید: «به نظرت سارا بالاخره با سوگند دوست می‌شود؟»، «آقا گرگه، شنل قرمزی را می‌خورد؟» یا «بالاخره آلیس به خانه‌اش برمی‌گردد؟ آیا خرگوش به او کمک می‌کند؟» این سؤالات کودک را درگیر قصه می‌کند. در نتیجه، او با دقت بیشتری گوش می‌دهد و دیگر در مورد قصه و شخصیت‌ها دچار ابهام نمی‌شود.

فواید قصه‌گویی برای کودکان

برای اطلاعات بیشتر، روی عکس کلیک کنید.

تقویت حافظه

زمانی که کودک در مهمانی است یا در کنار دوستانش بازی می‌کند، شما می‌توانید چند بازی خوب پیشنهاد دهید. برخی از این بازی‌ها به مهارت شنیداری خردسال کمک می‌کند. یکی از این سرگرمی‌ها تعریف قصه است. به عنوان مثال، کودک شما می‌گوید: «من دیروز به گردش خانوادگی رفتم و غذا خوردم.» حالا نفر بعد باید ادامه داستان را بگوید. این قصه می‌تواند به هر جایی ختم شود. کودک دیگر می‌گوید: «من دیروز به گردش رفتم. غذا خوردم. مورچه‌ها نیز همراه من غذا می‌خوردند و از درخت بالا می‌رفتند.»

یکی دیگر از بازی‌ها برای تقویت حافظه خواندن شعر یا ترانه است. مثلاً یکی از بچه‌ها می‌گوید:‌ «خوشحال و شاد و خندانم/ قدر دنیا رو می‌دانم.» حالا نفر بعد باید یک شعر بخواند. این ترانه باید با حرف آخر شعر قبل؛ یعنی «م» شروع شود. این بازی ادامه پیدا می‌کند. هر کودک ده ثانیه وقت دارد. اگر نتواند شعری را به یاد بیاورد، از دور حذف می‌شود.

این سرگرمی‌ها مهارت‌های شنیداری و حافظه فرزندتان را تقویت می‌کند. او یاد می‌گیرد که فعالانه گوش دهد و به‌خاطر بسپارد. سپس اطلاعات را به صورت ناخودآگاه بازیابی کند و به زبان بیاورد.

یادداشت نکات مهم

زمانی که کودک حرف‌های معلم خود را می‌نویسد، بهتر به صحبت‌های او گوش می‌دهد. یادداشت کردن نکات، موجب تمرکز بیشتر خردسال می‌شود. اگر کودک شما در نوشتن کند است و نمی‌تواند همراه درس پیش برود، از روی کتاب خط ببرد. این کار تمرکز او را بسیار تا بسیار افزایش می‌دهد و هم‌زمان چشم و گوش او را درگیر می‌کند. همان‌طور که شنونده است، کلمات را می‌بیند. حافظه دیداری به او کمک می‌کند یک نقشه‌ی ذهنی از جزئیات داشته باشد. در نتیجه، اطلاعات را درک کرده و سریع‌تر بازیابی می‌کند.

دنبال کردن علایق کودک

خردسالان به موضوعاتی که علاقه دارند، توجه‌ی بیشتری نشان می‌دهند. شاید این مورد را در رفتارهای کودک خود مشاهده کردید. زمانی که شما در مورد موضوعاتی مانند ماشین‌ها، بازی‌های ویدئویی یا انیمیشن با او حرف می‌زنید، چشم‌هایش برق می‌زند. او با اشتیاق صحبت‌های شما را می‌بلعد حتی دلش می‌خواهد بیشتر بشنود. در نهایت نیز در مورد اطلاعاتی که دارد، حرف می‌زند. در این هنگام شما باید سراسر گوش باشید. او کم‌کم حس می‌کند ارزشمند است. در نتیجه، هم مهارت‌های شنیداری و کلامی او تقویت می‌شود، هم اینکه رابطه‌ی بهتری با شما خواهد داشت.

سؤالات بی‌پایان کودکان و نحوه‌ی پاسخگویی به آن‌ها

فهرست سؤالات

کودکان در مورد دنیای پیرامون خود کنجکاو هستند. آن‌ها دوست دارند همه چیز را بدانند و مدام سؤالاتی می‌پرسند. این سؤال‌وجواب‌ها می‌تواند به یک گفت‌وشنود جذاب ختم شود. به همین دلیل، اگر کودک شما نیز پرسش‌هایی دارد، این فرصت را از دست ندهید. او را به یک گفتگو باحال بکشانید و سؤالاتش را پاسخگو باشید.

اگر وقت ندارید، حتماً یک لیست از پرسش‌های او تهیه کنید. طبق این فهرست هر زمان که فرصت داشتید، به سؤالات کودک پاسخ دهید. حتی می‌توانید قبل از این کار از کودک بخواهید که تحقیق مختصری انجام دهد. به طور مثال، فرزندتان می‌پرسد: «فیل‌ها کجا زندگی می‌کنند؟ یا چه می‌خورند؟» به‌جای اینکه پاسخ را فوراً بگویید، از او بخواهید کلمه‌ی فیل را در اینترنت جستجو کند. چند تا عکس از آن‌ها ببیند و به شما نشان دهد. حالا کودک به اندازه‌ای اطلاعات دارد که یک گفتگو جذاب را شکل بدهد. این کار مهارت‌های شنیداری او را تقویت و کنجکاوی‌اش را رفع می‌کند.

سخن پایانی

برای اینکه کودک شما شنونده‌ی بهتری باشد، تمرین و تکرار لازم است. تکنیک‌های گوش دادن فعال به او کمک می‌کند که ارتباطات بهتری داشته باشد و در مدرسه پیشرفت کند. به همین دلیل، در این مقاله به راهکارهایی برای تقویت مهارت‌ شنیداری در کودکان اشاره شد. برای اطلاعات بیشتر و یادگیری برخی تکنیک‌ها، این مطلب را بخوانید.

سؤالات متداول